Piyasada iş var, para yok

“İŞ var, para yok”… Bu cümleleri son yıllarda hemen hiç duymuyorduk. Ancak son aylarda yeniden piyasalarda nakit sıkıntısı dillendirilmeye başlandı. Büyükten küçüğe, ana sanayiden yan sanayiye kadar zincirin tüm halkalarında tahsilatta zincirleme bir sıkıntı dedikodusu yayılıyor. İş dünyasının temsilcilerine göre, elinde parası olan şirketler bile “Ben de paramı almakta zorlanıyorum” deyip tedarikçilerine vadesi gelen alacaklarını ödemekte yavaş davranıyor.

Faizlerin artması paranın maliyetinin yükselmesine yol açtı. Bu nedenle bazı şirketler bunu bahane ederek ödeme yaparken daha ‘cimri’ davranmaya başladı. Piyasadaki nakit sıkıntısının biraz da psikolojik olduğunu düşünen iş dünyası temsilcileri, Ağustos ayındaki Cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından bu konuda rahatlama bekliyor.

Tahsilat sıkıntısını şimdilik piyasa kendi içinde çözmeye çalışıyor. Son zamanlarda bulunan yöntemlerden biri, vadesi gelen çeklerin, piyasa faizleri eklenerek yenileriyle değiştirilmesi. Piyasalarda domino etkisiyle sıkıntının büyümemesi için yapılan bu uygulama, aynı zamanda firmaların gönüllü olarak vadeyi açması anlamına da geliyor. Alacaklarının vadesini 30-60 gün öteleyen çok sayıda şirket var.

İHRACATTA TAHSİLAT DAHA KOLAY

Sunta, MDF gibi mobilya sektörüne yönelik hammadde üreten Teverpan Ağaç Sanayi’nin kurucu ortağı Abdullah Tever, sektörde ortalama vadelerin 6-8 aya kadar çıktığım söylüyor. Türkiye’de yalnızca mobilya sektöründe değil birçok sektörde vadesi gelen çeklerin yenileriyle değiştirildiğini söyleyen Tever, “Ödemesini yapamayan firmanın üstüne giderseniz o firma batar. O batış başkalarını da etkiler. Bazen yeni bir çek kesmek, sistemin yürümesi için tercih ediliyor. Banka faizini alıp vadeyi biraz uzatmak daha mantıklı görülüyor” diye konuşuyor.

Türkiye’de mobilya sektörünün 9 milyar dolarlık büyüklüğe sahip olduğunu belirten Tever, yarı mamul üreten firmaların ana firmalara 6-8 ay vade yaptığını söylüyor. MDF, suntada son yıllarda yapılan yatırımlarla fabrikaların kapasitelerinin çok arttığını, sektörün günlük üretiminin 33 bin metreküpe çıktığını belirten Tever, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Iç piyasaya mal vermekten başka çare yok. İç piyasada tahsilatlarda aksamalar var. Mobilyaya kredi kartı taksit sınırlaması tüm sektörü etkilemiş durumda. Bu nedenle firmalar bu dönemde ihracat yapabilmek için arayışlarını sürdürüyor. Karı daha düşük olsa bile ihraçatta daha kolay tahsilat yapılabiliyor.” Bursa İnegöl merkezli Nesli Mobil-ya’nın Genel Müdür Yardımcısı Fatih Ortakçı, yerel seçimlerden mra iç piyasada işlerde biraz açılma olduğunu söylüyor. Sektörde genelde toptancılara 90 ila 120 gün vadeli mal verildiğini söyleyen Ortakçı, “Nills markamızla satışlarımızın yüzde 50’si iç piyasaya.

Bir o kadar da ihracat yapıyoruz. Firma olarak iç piyasadaki bu sıkıntıları ihracatla dengeliyoruz. Iç piyasada vadeyi açarak değil, bayi ve toptancımıza iskonto yaparak ödeme rahatlığı sağlıyoruz” diye konuşuyor.

KAMUNUN DA ELİ SIKI

Yalnızca özel sektör değil kamu kuruluşları da son zamanlarda ödemelerde cimri davranıyor. Bunu da en çok özel hastaneler, tıbbi ve medikal cihaz üreticileri hissediyor. Bıçakçılar Tıbbi Cihazlar İcra Kurulu Başkanı Sadrettin Dai, özel sektörde kamuya göre daha düzenli vadelerde alacaklarını tahsil edebildiklerini söylüyor. Tek kullanımlık tıbbi malzeme yanında ameliyat masası, sedye gibi tıbbi cihazlar üreten Bıçakçılar. özel sektör, kamu ve üniversite hastanelerine ürün satıyor, adrettin Dai şu değerlendirmeyi yapıyor:
“özel hastanelerde daha düzenli vadelerde ödeme yapılıyor. Genelde 120 günde ödemeleri alıyoruz. Kamuda ve devlet hastanelerinde vadeler altı aya kadar çıkıyor.

Üniversitelerde ise bir yılı geçiyor, ödemelerde bir iki aylık gecikmeler oluyor ama bunları idare ediyoruz. Piyasada ‘Paramı alamayabilirim. Ben de ödemeleri geciktireyim” yaklaşımı var. Bu da piyasada domino etkisi yaratıyor.”

Özellikle iki yıl vadeli çeklerin piyasada dolaştığı belirtiliyor. Iç piyasada riski birbirinin üstüne yıkan firmalar ticari hayatlarını adeta sanal para ile sürdürürken, sistemi bir tek ihracat yapan firmaların beslediği söyleniyor.

Eastpak, Helly Hansen, Reef, Cacao, Capo, Gill, Medico, Rohner, Sportalm, Ziener gibi ünlü markaların Türkiye distribütörü olan ve halen konfeksiyon üretimi yapan TES Konfeksiyoncun kurucu ortağı ve direktörü Erman Hacıoğlu , konfeksiyon sektöründe tahsilat sıkıntısının had safhada olduğunu söylüyor. Konfeksiyonda vadelerin 180 güne uzadığını belirten Halacoğlu, şöyle devam ediyor: “Perakende ve dolayısı ile tedarik zincirleri maalesef ekonomik koşullardan olumsuz etkilenmeye devam ediyor. 17 Aralık’ı izleyen süreçte seçimler ve ılıman geçen kış, satışları kötü etkilendi. Sonuç olarak önünü göremeyen perakendeci nakit veya vadeli ödemelerini yaparken çok zorlanmaya başladı, önümüzdeki yaz aylarında piyasaların düzelmesini umuyoruz.”

Collezione mağazalarının sahibi Akyiğit Tekstil’in Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Akyiğit ise, perakendede firmaların satış hedeflerinin yüzde 10-15 altında gittiğini söylüyor. Hükümetin ekonomi politikaları nedeniyle piyasada para sıkışıklığı oluşmaya başladığını söyleyen Akyiğit, “Buna rağmen sektörümüzde işler yürüyor. Zincir etkisi yaratan bir sıkıntı duymadım. Ge-y hv netlikle bizim sektörde üç ila beş ay arasındaki vadelerde ödemeler yapılıyor” diyor.

KARTA SINIRLAMA ETKİLEDİ

Yılın ilk çeyreğinde piyasalarda sıkışıklığın en önemli nedenlerinden biri olarak kredi kartına taksit sınırlaması getirilmesi gösteriliyor. Belirli sektörlerde vade açılması olmamasına rağmen özellikle toptancı ve yarı toptancıların kredi kartı ile taksitli alışveriş yapamamasının sıkıntı yarattığı belirtiliyor. Gerçi BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) gelen şikayetler üzerine konuyu çözmek için gündemine aldı ama henüz bu alanda bir rahatlama sağlanmış’değil.

ABC Kimya Genel Müdürü Zeki Aykoler, piyasaların biraz sıkışık olduğunu doğruluyor. Kredi kartına taksitin azaltılmasının piyasaları etkilediğini söyleyen Aykoler, “Biz mal verirken ince eleyip sık dokuduğumuz için sıkıntı yaşamıyoruz ama piyasalarda sıkıntı olduğu bir gerçek. Vadelerimizde bir açılma yok. Marketlere 100 günün üstünde, toptancılara da 90 gün vadelerle mal veriyoruz” açıklamasını yapıyor.

Et ve et ürünleri üretimi ve satışı yapan Elif Et’in Yönetim Kurulu Başkanı Çamur Ali Kopuz ise, kredi kartına taksit sınırlaması nedeniyle esnafın sıkıntı yaşadığını söylüyor. Son üç dört aydır sıkıntının devam ettiğini belirten Kopuz, daha çok yemek şirketlerine ve lmda aynı miktarlarda devam ediyor. Ancak bazı firmalar sermayelerini asıl işleri dışında gayrimenkul gibi daha kazançlı alanlara kaydırıyor. Böyle olunca da elin taşı ile elin kuşunu vurmaya çalışıyorlar. Biz peşin aldığımız hammaddeyle ürettiğimiz ürünü dört beş ay vadeli satıyoruz. Tahsilatlarda aksama olunca da üretici firmanın düzeni bozuluyor” değerlendirmesini yapıyor.

GÖNÜLLÜ ÖTELEME DÖNEMİ

İnşaat malzemeleri sektöründe de vadeler son dönemde bir iki ay uzamış durumda. Bu da gerek müteahhitlerin gerekse mal verilen bayilerin bir iki ay ödemeleri öteleme talebinden kaynaklanıyor. Ece Banyo Gereçleri Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı Erdem Çenesiz, seramik, vitrifiye ve banyo mobilyaları sektöründe 90 ile 120 gün vadede mal verildiğini belirterek sözlerine başlıyor. Son aylarda vadesi gelen alacakların 30 ila 60 gün daha uzatılması talebiyle karşılaştıklarını söyleyen Çenesiz, “Finans piyasalarındaki stabil olmayan dönemlerde ödemelerin aksa-tıldığına şahit oluyoruz. Piyasadan 30 ila 60 gün vade uzatma talebi geliyor. Piyasa bunu anlayışla kendi içinde çözüyor. Satışlarda ise genelde hedeflerimize ulaştığımızı söyleyebilirim” diye konuşuyor.

Sanayi Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah İlhan ise, piyasada nakit sıkıntısı olduğu zaman vade-satış yapanlara kayış olduğunu vurguluyor. “İç piyasada bir miktar müşteri ve iş kaybı yaşıyoruz” diyen İlhan şöyle konuşuyor: “Demir çelik sektörü toplu dağıtım firmalarına mal çamur genelde peşin çalışıyor.  Özellikle Piyasada para dönmediği zaman peşin verdiklerini vurguluyor marketlere mal veren üreticilerin ancak almak istemeyenler vadeli satanlara gi-dört beş ayda paralarını geri alabildikle- diyor. Bu da bizim gibi peşin çalışanlar-rini söyleyen Kopuz, “Gıda alışverişi as- da iş kaybına neden oluyor.”