Haberler

Zimbabwe parasından 18 sıfır birden atmaya hazırlanıyor

Dünyanın enflasyon rekortmeni Zimbabwe parasından 18 sıfır birden atmaya hazırlanıyor. Yeni düzenlemeye göre, bankada 35 katrilyonu olan Zimbabweli karşılığında 1 dolar alacak…

AFRİKA’NIN fazla tanınmamış bir ülkesi olan Zimbabwe, bize hiç de yabancı gelmeyen bir operasyona hazırlanıyor: Paradan sıfır atmaya…

Kıtanın güneyinde bir ülke olan Zimbabwe, 2009 yılında bu yana para birimindeki sıfırlarla boğuşuyordu. Ülkede ekmek alırken bile katrilyon dolarlarla hesap yapmak gerekiyordu. Geçtiğimiz hafta, Zimbabwe Merkez Bankası Başkanı John Mangudya, başkent Harare’de yaptığı açıklamada, 175 katrilyon getiren herkese yeni 5 dolarlıklardan verileceğini duyurdu. Neyse ki biz altı sıfır atmadan önce en fazla 100 milyon liralık banknotlara sahiptik.

Zimbabwe parası

Macaristan hükümetinin 1946’da, 100 katrilyonluk banknot basması bir yana bırakılırsa Zimbabwe’deki operasyon bir dünya rekoru. Parasından tam 18 sıfır atacak olan Zimbabwe, böylece enflasyonu kontrol altında tutmayı, döviz kaynaklarını artırmayı, finansal yapıyı güçlendirmeyi ve ekonomiyi geliştirmeyi planlıyor.

“İki yasal para sistemine birden sahip olamayız. Bu yüzden para birimini en kısa zamanda değiştirmemiz ve yeni birime uyum sağlamamız gerekir” diyen Mangudya, para sisteminin güvenliği açısından ticari bankaların ve postanelerin bu geçişi tamamlamakta önemli rolü olduğunu vurguluyor.

2009 yılından önce basılmış banknotlara göre bankada birikimi olanlar, her 35 katrilyon karşılığında 1 yeni Zimbabwe doları alacaklar.

15 YIL ZORLU GEÇTİ

Ülkede ekonomi, 2000’de başkan Robert Mugabe hükümetinin bir kararıyla bozuldu. O tarihte beyazlara ait ticari çiftliklerin ele geçirilmesi kampanyası başlatıldı. Beyazların direnmesi, başta tütün olmak üzere ülke için ihracatta hayati öneme sahip ürünlerin terk edilmesi ekonomiyi zora soktu. Enflasyon, yüzde 500 milyar gibi akıl almaz oranlara ulaştı. Ekonomi, on yıla yakın bir süre daraldı. İşlemler Güney Afrika Randı ya da Amerikan Doları üzerinden yapılmaya başlandı. Merkez bankası, bütçe açıklarını kapatmak için sürekli banknot basınca paranın hiçbir değeri kalmadı. Ülkede fiyatlar, her 24 saatte iki katma çıkıyordu. Halk, temel ihtiyaç maddelerim almak için torbalar dolusu parayla alışverişe çıkıyordu. Ekonomi her yıl yüzde 18 daralıyordu. Kamu hizmetleri çökmüştü.

1960’lı yılları hatırlayanlar, bu ülkenin önceki adının Rodezya olduğunu bilirler. Iç savaş ve siyasi çekişmeler yüzünden geri kalan bu talihsiz ülkede kişi başına düşen gelir bin doları bile bulmuyor. Halbuki günümüzde “taş evler diyarı” anlamında Zimbabwe olarak tanınan ülke, dünyanın en geniş altın ve platin yataklarına sahip.

Her şeye rağmen halk, kabusunu bile paraya çevirmeyi bildi. Eski Zimbabwe paraları, hatıra olarak turistlere satılıyor. Hem de değerlerinin çok üzerinde fiyatlara…

Bunları biliyor muydunuz?

■ Dünyanın en eski parası, 12 bin yıl öncesine ait ve Türkiye’de bulundu.

■ Üzerinde değeri yazılı ilk parayı, Anadolu’da yaşayan Lidyalılar bastı.

■ İlk kağıt para bin 400 yıl önce Çin’de kullanıldı ama rüzgarda uçtuğu için bir süre sonra terk edilmiştir.

■ Eski Roma’da ücretler “tuz”la ödenirdi. İngilizce “salary” (ücret) kelimesi, Latince “sal” (tuz)’dan gelir.

■ Dünyanın en zengin adamı Bili Gates, her gün bir milyon dolar harcasa, varlığını 218 yılda bitirir.

■ ABD’de aileden kalan her üç mirastan ikisi, yeni kuşaklar tarafından hovardaca harcanıp bitiriliyor.

■ Dünyanın en zengin 20 kadınından 19’u, bu serveti babasından ya da kocasından kalan miras yoluyla edinmiş.

■ Bütün dünyada 75 trilyon ABD Doları dolaşımda. Bu para dünya nüfusuna eşit bölünürse kişi başına 11 bin dolar düşüyor.

■ 1923’te hiperenflasyon nedeniyle Alman parası o kadar değer kaybetmişti ki, çocuklar para balyalarıyla kule yapıp oyun oynardı.

■ Apple şirketi dakikada 300 bin dolar kazanır.

■ Dünyanın en büyük petrol şirketlerinden Exxon Mobil’in ekonomik gücü, Avusturya’dan daha fazladır.

■ Para harcamak, paraya sahip olmaktan daha çok mutluluk verir.

■ Kumar, en çok para getiren sektördür. Sinema, eğlence dünyası, spor, lunaparklar, gezi gemileri ve müzik endüstrilerinin toplamından daha çok kazandırır.

■ ABD’de 1 cent’in yapım maliyeti 2.4 cent’tir.

■ Bir cent’leri bahçenizde toprağa yarım gömerseniz, evinizi haşereden korursunuz. Yüzde 3 bakır ve yüzde 97 çinkodan oluşan para, mükemmel bir pil olur ve ürettiği elektrik, böcekleri çarpıp uzaklaştırır.

■ 1913 yılına ait 5 cent’lik bir nikel para, bir açık artırmada, 3 milyon 737 bin 500 dolara satılmıştı.

■ Amerikalılar, gelirlerinin yüzde 40’ını kredi kartı borçlarına harcarlar.

■ Her Amerikan ailesinin ortalama sekiz bin dolarlık kredi kartı borcu bulunuyor.

■ Cebinizde 10 dolarınız varsa ve hiç borcunuz yoksa, Amerikalıların yüzde 25’inden daha zenginsiniz demektir.

■ Bir Amerikalı borç almadan ya da bir şey satmadan, 400 dolarlık nakit bir harcama yapamaz.

■ Her Amerikalının 8-10 kredi kartı bulunur. Rekor, KaliforniyalI VValter Cavanagh’dadır. 13 bin karta sahiptir.

■ Kağıt paralar virüs yuvasıdır. Para üzerinde iki hafta kalabilirler. Para tuttuktan sonra ellerinizi yıkayın.

■ Bütün dünyada kullanılan banknotların yüzde 85’inin üzerinde uyuşturucu kalıntıları vardır.

■ İkinci Dünya Savaşı’na kadar Sibirya’da sıkıştırılmış çay tabletleri para yerine kullanıldı.

■ Para yerine geçen diğer nesneler, deniz kabukları, değerli değersiz taşlar ve hayvanlardı.

■ Pasifik adalarında yakın zamana kadar ortası delik, dört metre çapındaki taş halkalar, para yerine kullanılıyordu.

■ ABD’de boşanmaların yüzde 90’ının nedeni paradır.

■ En çok sahtesi yapılan para, 100 dolardır. Fakat 1938’de ABD’de sahte 1 dolarlık banknotlar yapılmış, on yıl boyunca fark edilmemişti. Olay, “Mr. Eight Eighty” (Bay Sekiz Seksen) adıyla filme de çekildi.

■ Dünyanın en değerli madeni parası Avustralya’da yapıldı. 50 milyon dolar değerinde, yüzde 99.99 saflıktaki altınla yapılan paranın resmi değeri sadece 1 milyon Avustralya dolarıydı.

■ 1792’de ABD’de madeni para sahtekarlığı yapmanın cezası idamdı.

■ İki milyon Amerikalı, günde iki dolardan daha az parayla geçinir.

■ 1993’te öldürülen uyuşturucu kralı KolombiyalI Pablo Escobar, o kadar zengindi ki, her yıl depolarına yığdığı paraların 1 milyar dolarını fareler yerdi ve bu paranın eksikliği fark edilmezdi bile.

■ insanlar, biriyle beraber olmak, aile kurmak, iş hayatına atılmak ve eğlenmekten çok, para ile ilgili hayaller kurmayı sever.

■ Eskiden asilzadeler, soygunculara karşı tedbir olarak para yerine yüzük taşırlardı. Bir handa konaklama karşılığında bir yüzük verirlerdi. Han sahibi de yüzükleri toplayıp saraya gider ve parasını tahsil ederdi.

■ ABD parası, keten ipliği ve pamuk ipliği karışımından yapılır. Kağıttan çok kumaşa daha yakındır. Yırtılan para yapıştırılmaz, iğne iplikle dikilir.

■ Küresel olarak kullanılan paranın çoğu “kararname parası”dır (fiat money). Altın ya da diğer değerli maden karşılığı yoktur. Yalnız hükümet kararına dayanır. Fiat kelimesi Latince’den gelir ve “Bırak öyle yapılsın” anlamına gelir.

■ Hepimizin bildiği gibi çek, bankaya verilen ödeme talimatıdır. Geçmişte taşların, meyvelerin, yaprakların ve hatta ineklerin çek olarak kullanıldığı, üzerlerine ödeme talimatı yazıldığı Olmuştur.

■ ABD, kağıt paraya geçmeden önce büyük ödemelerde ergen geyikler (buck) kullanmıştır, Bugün dolara argoda “buck” denmesinin sebebi budur.

■ Dolarda yeşil rengin tercih edilmesinin nedeni, yeşilin solmaya, renk değiştirmeye, bozulmaya karşı dirençli olmasıdır.

■ Bugün madeni paralar üzerindeki kabartmaları yapabilmek için bir darphanede 15 yıl boyunca staj görmek gerekir.

■ Bir dolarlık banknotun dolaşım ömrü 18 ay, 100 doların 9 yıldır. E] Parada görüntüsü olan ilk devlet adamı Sezar’dır (M.Ö. 44).

■ Amerikan paralarının üzerinde ABD başkanlarının resmi yer alır. 100 dolardaki Benjamin Franklin, başkan olmayan tek devlet adamıdır. Yaşayan başkanlar para üzerinde yer alamazlar.

■ ABD’de 1945’e kadar 10 bin dolarlık banknotlar basılmıştır. Bugüne dek 300 adet kaldığı tahmin edilmektedir. Ama sadece bankalar arası para transferlerinde kullanılırlar.

■ 1865’te ABD’de her iki banknottan biri sahteydi. Bugün her beş bin banknottan biri sahtedir.

■ Dünyada bir milyon 600 binden fazla ATM vardır. Antarktika’da bile bir tane bulunur. Çekilen para ise ortalama 80 dolardır.

■ Bir darphane, günde 10 tona yakın mürekkep kullanır.

■ Mürekkebin içeriği, devlet sırrıdır.

■ E Kan bağışının bile dünya çapında 4.5 milyar dolarlık piyasası vardır. Siz iyilik yaptığınızı düşünürsünüz ama bağışladığınız kan, ihtiyaç sahibine parayla verilir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu