Yerli muz üretimi ve ithalatçıların fiyat oyunu

Yerli muz üretimi ağustos-aralık ayları arasında yapılıyor. Ocak ayından itibaren piyasada ithal ürün hakimiyeti başlıyor. Bu durumu fırsat gören ithalatçılar fiyatları yukarı çekti. Muzun fiyatı 10 TL’yi buldu…

TÜRKİYE’DE muz üretiminin tarihi 1750’li yıllara dayanıyor. O tarihte, ticaretle uğraşan Alanyalı bir aile, süs bitkisi olarak yetiştirmek amacıyla Mısır’dan muz fidanları getirmiş. Muzun Türkiye’de yaygın ve ticari olarak üretimi ise 1930’lu yıllarda başlamış.

Türkiye’nin iklim koşulları, muzun sadece Mersin’e bağlı Anamur, Bozyazı ve Aydıncık ile Antalya’ya bağlı Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde üretilmesine imkan tanıyor. Antalya’nın Serik, Fenike, Kumluca gibi ilçelerinde de deneme üretimleri yapılmış ama istenilen verim alınamamış.

Halen Türkiye’nin yıllık muz üretimi 350 bin ton civarında. Toplam tüketimse yaklaşık 500 bin ton. Yani ihtiyacın yaklaşık üçte biri ithalatla karşılanıyor. Bu aralar perakende satış noktalarında fiyatlar 10 TL’ye kadar yükseldi. Üreticide ise fiyatlar maksimum 4 TL’yi gördü. Üretici fiyatlarından hesaplasak bile 2 milyar TL seviyesinde bir pazar büyüklüğü bulunuyor.

İTHALATÇILAR YÜKSELTİYOR

Türkiye’de muz hasadı ağustos ve kasim ayları arasında yapılıyor. Seralarla korunan bölgelerde bir sonraki senenin mayıs ayma kadar da hasat yapıldığı oluyor. Muzun bol olduğu dönemlerde fiyatları ithalat değil yerli üretici belirliyor. Yerli muz üreticisi korunduğu için ithal muza yüzde 130 gümrük vergisi uygulandığım belirtelim.

Özellikle ağustos-aralık arasında yerli muzun hakimiyeti olduğu için fiyatlar düşük oluyor. Ama ocak ayından sonra ithal muz devreye giriyor ve fiyatlar yükselişe geçiyor. Son günlerde muz fiyatlarındaki artışın en önemli sebebi bu. Sezonun bol döneminde fiyat kıran ithalatçılar, yerli muz hasadının bittiği dönemde fiyatları tekrar yükseltiyorlar. Daha bir iki ay önce 4-5 TL’ye satın alınabilen muzların fiyatı 8-10 TL’ye bu şekilde yükseldi.

YERLİ ÜRETİCİ MECLİS KAPISINDA

İthal muzlar ağırlıklı olarak Ekvador ve Kosta Rika’dan gemilerle geliyor. Muzların gemi yolculuğu yaklaşık üç ay sürüyor. Ardından limanda ve depolarda bekliyor ve bir aylık süre de bu şekilde geçiyor. Yani ithal muzların hasat sonrası tüketiciyle buluşma süresi dört ayı buluyor. Yerli muzda ise hasat sonrası tüketiciye ulaşma zamanı bir ay. Yani ithal muzlar üç ay daha fazla dayanıyor. Yerli muz üreticileri şimdilerde bu uzun raf ömrünün nasıl sağlandığının araştırılması için TBMM nezdinde girişimlerde bulunuyor.

Mersin Milletvekili ve Başbakan Yardımcısı Lütfi Elvan ile görüşmeler yapılmış. Muz üreticisi özetle şu sorunun cevabını arıyor: Bu muzlar bu kadar uzun süre nasıl dayanıyor. Sağlığa zararlı bir işlem var mı? Üretici, bu soruların yanıtlarının araştırılmasını istiyor. Zararlı bir işlem yok ise yerli muz üreticisinin de bu yöntemi kullanarak raf ömrünün bir aydan dört aya çıkarılması için çalışma yapılmasını istiyor. Yerli muz üreticileri bu şekilde fiyatların belirlenmesini ithalatçılara kaptırmak istemiyor. Muz ile ilgili TBMM’de geçmişte araştırma önergeleri verildi. Bu konuda ilk önerge Özal Hükümeti döneminde, sonrasında Anasol hükümeti ve AK Parti’nin ilk döneminde verildi. Şimdilerde Lütfi Elvan önderliğinde yeni bir araştırma önergesi gelebilir.

AYDINCIK İLÇESİ MUZCU OLDU

Fiyatlar tüketiciyi üzse de muz üreticisi durumdan oldukça memnun. Hatta yeni bahçeler kuruluyor. Muz üretimi şimdiye kadar Mersin Anamur, Bozyazı ile Antalya’nın Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde yapılıyordu. Muzdaki iyi gelir yeni bahçelerin kurulmasına neden oluyor. Yeni merkez olarak da Mersin’in Aydıncık ilçesi öne çıkıyor. İlçede bin dekarlık bir serada büyük bir muz bahçesi kurulmuş. İlçede birçok ailenin küçüklü büyüklü muz bahçeleri kurduğunu da belirtelim.

BÜYÜK SERALAR KURULUYOR

Organik Muz Üreticileri Birliği Başkanı İsmet Oktan, bu aralar muz üreticisinin fiyat açısından şanslı olduğunu söylüyor. Oktan, sezon içinde 2.8-3.2 TL gibi fiyatlardan satılan muzun tarlada son hasat döneminde 4 TL’yi gördüğünü söylüyor ve bu nedenle muz alanında yeni yatırımların arttığını vurguluyor. Oktan, muz üretimiyle ilgili şu bilgileri veriyor:

“Geleneksel üretim bölgeleri Anamur, Bozyazı, Alanya ve Gazipaşa’da bütün boş alanlar muz bahçesine dönüyor. Aydmcık’ta çok büyük sera bahçeler kurulu-. Türkiye’nin en büyük sera bahçesi kuruldu. Dekar başına muzda gelir 17-20 bin TL’yi buluyor. Karlı bir yatırım haline geldi. Tüketici de muzu sevdi. Tüketim de artıyor, üretim de.”

Oktan, muz üreticisinin de rekabet için çeşit ve cinslerini değiştirdiğini söylüyor. Klasik Anamur muzu dışında Ek-vador’dan yeni cinsler getirildiğine dikkat çekiyor. Oktan, “Bu yeni cinsler, yerli ağaçlarla da melezlendi. Bahçeler daha verimli hale geldi. Klasik Anamur muzunu üretirken çeşitliliğimizi de artırdık. Resmi kayıtlarda 350-400 bin ton üretim var. Ama kayıtlara girmeyen üretimle birlikte bizce 500 bin tonluk üretime ulaştık. Yeni cinslerle çikita muza rakip olduk” diyor.

“MİMARLIKTAN İYİ KAZANIYORUM”

Muz denince ilk akla gelen isimlerden biri Niyazi Sinanoğlu idi. Ancak Sinanoğlu 2014 yılında hakkın rahmetine kavuştu. Ankara’da mimarlık yapan oğlu Hidayet Sinan Sinanoğlu babasının vefatının ardından ilçeye dönerek muz bahçeleriyle ilgilenmeye başlamış. Sinanoğlu, “Muz yetiştiriciliğini yeni öğreniyorum” dese de gelirinden hayli memnun. Gerisini Si-nanoğlu’ndan dinleyelim:

“Muz konusunda babamın çok emeği vardır. 40 dekarlık muz bahçemiz var. Babam vefat edince mecburen muz bahçesiyle ilgilenmeye başladım. Mimarlığın tadım almış birisi olarak başlangıçta biraz zorlandım. Tarım zor bir iş ama mecburen muz üretimine döndüm. Mimarlıktan daha iyi kazandığımı söyleyebilirim. Dekar başına net gelir 11-12 bin TL. 17-18 bin TL civarında da dekar başına ciro var. Muz üretimi giderek artıyor. Muz üreticiliğinden memnunum.”

Bir dekar bahçeden süper gelir

Muz, çok yıllı bir bitki türü. Ağacını bir defa diktikten sonra 20 yıl gibi bir süre meyve alabiliyorsunuz. İklim olarak 4 derecenin altını sevmiyor. Dolayısıyla çok sınırlı bir bölgede ekimi yapılabiliyor. Türkiye’de sadece Mersin ve Antalya’nın birkaç ilçesinde yetişiyor. Bu bölgelerde de sıcaklıklar bazen 4 derecenin altına düşebiliyor. Bu nedenle de muz bahçelerinin sera sistemleri ile korunması tavsiye ediliyor. Hal böyle olunca, başlangıç yatırımı biraz maliyetli.

Bir dekar sera yaklaşık 50 bin TL’ye mal oluyor. Muz iyi para ettiği için arazisi de pahalı. Eğer arazi kendinizinse 50 bin TL gibi bir yatırım maliyeti var. Arazi için ayrıca 50 bin TL ödemeniz gerekebilir. Bir dekarda 17-20 bin TL gelir, 12 bin TL net kar elde edebilirsiniz. Dönüm başına kar oldukça yüksek. 20 yıl gelir elde edilen bir bahçe için 50-100 bin TL’lik bir yatırım fazla olmaz. Net 12 bin TL karın hiçbir meyve bahçesinde olmadığını belirtelim…