Girişimcilik ekosisteminin büyümesine destek olmak
Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Dr. İbrahim Turhan, girişimcilik ve melek yatırımcılık konusunda Borsa İstanbul’un yaptıklarını tüm ayrıntılarıyla anlattı…
“Hedefimiz girişimcilik ekosisteminin büyümesi”
BİLİYORSUNUZ 15-16 Aralık tarihlerinde İstanbul’da Shangri La Bosphorus’ta Avrupa Melek Yatırım Forumu düzenleniyor. Forum’un ev sahiplerinden biri de Borsa İstanbul. Bu hafta sizin için Borsa İstanbul’un Yönetim Kurulu Başkam ve Genel Müdürü Dr. İbrahim Turhan ile özellikle melek yatırımcılık konusunu içeren bir sohbet gerçekleştirdik…
Borsa İstanbul, Avrupa Melek Yatırım Forumu’nda partner kuruluş oldu. Bu forumun sizin için önemi nedir?
Ülkemizdeki girişimcilik ekosisteminin büyümesine destek olmak amacıyla yürüttüğümüz çalışmalar kapsamında ilgili uluslararası kuruluşlarla işbirliği anlaşmaları yaparak girişimcilerin yurtdışı kaynaklara da erişmelerini kolaylaştırmak istiyoruz. Bu konuda uluslararası alandaki en büyük kurumlardan biri olan Avrupa Erken Aşama Yatırımcıları ve Melek Yatırımcılar Ticaret Örgütü (The European Trade Association for Business Angels, Seed Funds, and other Early Stage Market Players – EBAN) ile geçen Mayıs ayında karşılıklı işbirliğine yönelik bir protokol imzaladık. Bu protokol kapsamında EBAN ile farklı alanlarda ortak organizasyonlarımız olacak. Bu etkinliğe bu anlamda ortak ilk organizasyon diyebiliriz. Foruma yurtiçinden ve yurtdışmdan çok sayıda, çok değerli konuşmacılar katılıyor. Sektör için önemli bir paylaşım ve öğrenme platformu oluşturduğunu ve bu anlamda ekosistemimizin paydaşları ile bu alana ilgi duyanlar için önemli bir fırsat olduğunu düşünüyorum.
Borsa İstanbul, melek yatırımcılığı neden gündemine aldı?
Dünyada özellikle son global kriz sonrasında çok sayıda ülkede önem kazanan konulardan biri girişimciliktir. Devletler son yıllarda girişimciliğin teşviki yoluyla yeni istihdam imkanları yaratarak işsizliği azaltmaya çalışıyorlar. Girişimciliğin bir başka önemli özelliği ise inovasyon ile daha yüksek katma değer üretilmesini sağlamasıdır. Bu nedenle son yıllarda özellikle teknolojiye dayalı inovasyon getiren girişimcilik faaliyetlerine özel önem veriliyor ve bu tip girişimler devletler tarafından aktif bir şekilde destekleniyor.
Girişimcilik ülkemizdeki büyümenin sürdürülebilmesi ve hızlandırılması yoluyla istihdamın artırılması açısından büyük önem arz ediyor. Ülkemizde de son yıllarda hükümetimizin girişimciliği desteklemeye yönelik ciddi teşvik ve destek uygulamaları oldu (vergi muafiyeti, Bireysel Katılım Yatırımcısı Fonu, Girişim Sermayesi Yatırım Fonları ve Ortaklıkları vb). Son yıllarda ülkemizde girişimcilik ekosisteminin oluşup büyümesine yönelik olarak kamu, özel, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler gibi farklı alanlarda çok sayıda çalışma yapıldı. Bunlar sayesinde girişimcilik ekosisteminde önemli gelişmeler olduğu gözleniyor. Genel olarak ülkemizde girişimcilik ruhunun yüksek olduğu ve girişimciliğin son yıllarda hızla arttığı görülse de girişimcilik ekosistemi ülke ekonomisinin büyüklüğüne kıyasla halen küçük.
Bunun büyümesi için tüm paydaşlarca daha fazla çalışılması gerekiyor. Borsamız da halka arz aracılığıyla sağladığı finansman ve likidite imkanlarıyla zaten girişimci şirketler ve yatırımcıların yer aldığı ekosistemin bir paydaşı. Girişimcinin en önemli ihtiyacı, işini kurup büyütmesini sağlayacak sermaye ve bu konuda kendisine yol gösterecek bilgi ve tecrübe sahibi mentorlardır. Yatırımcıların ve özellikle erken aşama girişimlere yatırım yapan melek yatırımcıların en önemli ihtiyacı ise, girişimci şirketlere yaptıkları yatırımı belirli bir süre sonra satarak karlarını gerçekleştirmek ve sermayelerini hızlı büyüme potansiyeline sahip yeni girişimci şirketlere yatırabilmektir. Bir başka deyişle yaptıkları yatırımdan çıkış ve likidite ihtiyacıdır. Bu olmadan girişimcilik ekosisteminde sermaye-yatırım döngüsünün sağlanması ve dolayısıyla ekosistemin büyütülebilmesi mümkün değil.
Bu çerçevede sürdürülebilir büyüme ve inovasyon için « girişimcilerin desteklenmesi gerekiyor. Bu desteği -* sağlayabileceklerin başında ise yeni ve erken aşama girişimlere yatırım yapan, mentorluk yapan melek yatırımcılar geliyor. Hükümetimizin çıkartmış olduğu ve dünyada örnek gösterilen vergi teşviki neticesinde melek yatırımcı sayısında hızlı bir artış yaşandı. Bununla birlikte bu sayı sermaye arayan girişimciler-? kıyasla hala çok küçük. Yarının büyük, inovatif ve global şirketlerini yaratabilmek için bugün bu yeni, erken aşama ve küçük şirketleri ve onlara sermaye sağlayacak melek yatırımcıları ve girişim fonlarını desteklememiz gerekiyor. Biz de Borsa İstanbul olarak nitelikli girişimci ve melek yatırımcı sayısını artırarak ve her iki tarafın birbiriyle buluşmalarını ve sermaye ve likidite bulmalarını kolaylaştırarak ülkemizdeki girişimcilik ekosisteminin büyümesine katkıda bulunmayı hedefliyoruz.
Startup’ların finansmana ulaşımında borsalar sizce nasıl bir rol oynamalı? Bu yönde Borsa İstanbul’un çalışmaları var mı?
Bu makro bakış açısı ve hedefler çerçevesinde. Borsa İstanbul bünyesinde girişimcilerle yatırımcıları bir araya getirerek onların ihtiyacı olan finansman ve likidite sorunlarına çözüm sağlayacak yeni bir pazar yeri olarak Özel Pazar’ı oluşturduk. Mevcut halka açık pazar yerlerine ilave olarak oluşturulan Özel Pazar’ın en önemli özelliği, girişimci şirketlere halka açılmadan. Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerinden muaf bir şekilde finansman ve likidite imkanı sağlaması. Son yıllarda ABD ve Avrupa Birliği’nde işini yeni kurmuş, yolun başındaki şirketlere yönelik olarak, halka açılmaya hazır olmadıkları dikkate alınarak, halka açılmadan finansman ve likidite imkanı yaratmayı hedefleyen ve bu amaçla girişimcilerle yatırımcıları bir araya getiren benzer platformların oluştuğu gözleniyor. Ancak bunun çok yeni bir konsept olduğunu söylemeliyiz. Borsalar henüz yeni yeni ilgilenmeye başladı. İlk olarak bu yıl ortağımız Nasdaq OMX bir başka platformla yaptığı ortaklıkla bu alanda faaliyet göstermeye başladı. Ardından New York ve Kanada Borsaları benzer pazar yerleri kurmak üzere çalıştıklarını açıkladılar.
Bildiğimiz kadarıyla Borsa İstanbul Özel Pazar dünyada bu nitelikteki ikinci örnek.
Girişimi doğrudan kendi geliştiren ise ilk borsa. Özel Pazar’ın tasarımı yapılırken Twitter ve Facebook gibi şirketlerin de halka açılmadan önce alınıp satıldığı yurtdışındaki benzer platformlar incelendi ve ayrıca ülkemiz ekosistemindeki paydaşlarla yapılan görüşme ve çalıştaylarla girişimci ve yatırımcıların ihtiyaçlarını karşılayabilecek en uygun model yaratılmaya çalışıldı.
Özel Pazar sadece halka açık olmayan şirketlere ve bu şirketlere yatırım yapabilecek Sermaye Piyasası mevzuatında tanımlanan nitelikli ve profesyonel yatırımcılar ile Hazine Müsteşarlığı’ndan lisans almış olan melek yatırımcılara açıkt. Bu çerçevede Borsa İstanbul, güven veren kurumsal bir çatı altında girişimcilik ekosisteminin paydaşlarını bir araya getirerek start -up’larm finansmana erişimini destekliyor. Borsa İstanbul bünyesinde yakında oluşturacağımız Girişimcilik Platformu (Merkezi) aracılığıyla Özel Pazar’a gelen şirketlere ve yatırımcılara yönelik mentorluk, eğitim ve danışmanlık programları da düzenleyeceğiz.
Türkiye, melek yatırımcılıkta yüzde 75 vergi teşvikiyle dünyada ilk sırada. Borsa İstanbul erken aşama yatırımlarını destekleme konusunda dünyada lider rol üstlenecek. Tüm bunlar Türkiye’nin global girişimcilik ekosisteminde en dikkat çeken ülke olmasını sağlıyor. Bu başarıyı sürdürülebilir kılmak için daha farklı neler yapılabilir? Evet, gerçekten melek yatırımcılarımız için dünyada örnek gösterilen bir vergi teşviki söz konusu. Hükümetimizin desteği, Hazine Müsteşarlığımızın bu konuda çıkartmış olduğu düzenlemeler, Borsa İstanbul’la birlikte birçok kamu/özel kurum ve kuruluş ile üniversiteler bünyesinde yapılan çalışmalar sayesinde girişimcilik son dönemde ciddi ivme kazanmış durumda. Bunu sürdürülebilir kılmak için bir yandan kuluçka ve hızlandırma merkezleri ve teknokentler aracılığıyla eğitim, mentorluk, danışmanlık gibi hizmetlerle girişimcileri desteklerken, diğer yandan da melek yatırımcı ve girişim sermayesi fonlarının sayısını artırarak iki tarafı kurumsal bir çatı altında buluşturmak gerekiyor. Ayrıca melek yatırımcıların yaptıkları yatırımdan çıkış yapabilecekleri yapıyı da teşvik etmek gerekiyor. Burada da doğru adresin Özel Pazar olduğunu düşünüyoruz. Özel Pazar’ı bu ihtiyaçları karşılamak üzere faaliyete geçirdik. Girişimcilerin ve yatırımcıların burada buluşmasını teşvik edecek destek mekanizmaları yaratılması, Özel Pazar’ın tüm ekosistemin paydaşlarının bir buluşma noktası olması mevcut ivmenin sürdürülebilirliği açısından büyük önem arz ediyor.
Halka açılmak, girişimciler için çok önemli bir karar. Bu kararı alırlarken, nelere dikkat etmeliler?
Halka açılma şirketler için gerçekten önemli bir karar ve çok ciddi bir hazırlık süreci gerektiriyor. Şirketler halka arz kararını alırken öncelikle halka açıldıktan sonra artık tüm yatırımcılara, düzenleyici otoritelere ve diğer paydaşlara karşı sorumlu ve hesap verebilir hale geleceklerini, belirli kural ve standartlar dahilinde hareket edeceklerini ve raporlama yapacaklarını dikkate alarak bu sorumlulukla faaliyetlerini sürdürmeleri gerektiğinin bilincinde olmalılar. Bu da özetle şirketlerin kurumsallaşmasını gerektirmekte. Tüm bu süreç ve halka açık bir şirket olma, şirketlerin büyümesi ve sürdürülebilir bir yapıya sahip olmaları için gerekli olan kurumsallaşmayı sağlıyor.
Diğer taraftan, halka arz süreci özellikle şirketin bağımsız denetim raporu yoksa daha uzun sürüyor. Bu nedenle şirketlerin halka arz başvurusu yapmadan en az altı ay önce gereken hazırlıklara başlamalarını öneriyoruz. Halka arz başvurusu öncesinde bir aracı kurumla ve bağımsız denetim şirketi ile anlaşıp, halka arz için ilk adımları atmaları faydalı olacaktır. Halka arzla ilgili olarak zamanlama oldukça önemli olduğu için bu hazırlıkların önceden tamamlanması gerekiyor.
Sürecin ve hazırlıkların önceden planlanması, Şirketin doğru zamanda ve doğru halka arz fiyatı ile halka açılmasını kolaylaştırır. Aynı zamanda halka arzdan sağlanan gelirin şirketin büyüme ve gelişmesinin finansmanında kullanılması beklenen faydanın sağlanabilmesi açısından önemli.
Baybars Altuntaş / Para
