Çocuk Kitapları Pazarında Yazar, Çevirmen, Editör, Yayıncı, Herkese İş Var
Çocuk kitapları, kitap yayıncılığı dünyasının en hızlı büyüyen segmenti haline geldi. İşini ciddi yapan yayınevleri yurtiçinin yanı sıra yurtdışına da hitap ediyor. Pazarda yazar, çevirmen, editör, yayıncı, herkes için fırsat var…
Yazar, Çevirmen, Editör, Yayıncı, Herkese İş İmkanı
BİRKAÇ yıl öncesine kadar, küçük çocuk sahibi genç anne ve babaların şikayet ettikleri konulardan birisiydi, her yaşa uygun, kaliteli, yeterli sayıda ve yaratıcı çocuk kitaplarının olmayışı. Yurtdışı örneklerini görmüş aileler, Türkiye’deki kitabevlerindeki cılız çocuk kitabı raflarından şikayet ederlerdi. Görünen o ki bu durum bir ölçüde değişmeye başladı. Bilgiye erişimin gittikçe kolaylaştığı çağımızda, genç yazar, editör ve çocuk kitabı illüstratörlerinin dünya edebiyatındaki yeni akımları izlemesi artık çok daha kolay bir hale geldi. Yurtdışında yayınlanmış, çizimleriyle, dili ve üslubuyla, konusuyla öne çıkan kitaplar artık neredeyse eş zamanlı olarak ülkemizde de yayımlanıyor.
Bunun yanında yerli yazarlar da hem daha çok üretiyor hem de gün geçtikçe kendil rini geliştiriyorlar. Türk yayıncılar uluslararası fuarlara katılarak uluslararası yayıncılık kuruluşlarıyla anlaşmalar imzalıyor, kitap çevirileri yapıyor, katalog hazırlıyor ve kitaplarının telif haklarını yurtdışına satmak için çaba harcıyor. İşin uzmanlan “Bunlar çocuk edebiyatımızı iyi yönde geliştiriyor” yorumunu yapıyorlar. Ebeveynlerin de bilinçlenmesi ve çocuklar için arz edilen kitaplardaki artan nitelik çocuk yayıncılığının geleceği konusunda umutları artırıyor.
“ÇOCUK KİTAPLARINA İLGİ ARTIYOR”
Can Yayınları farklı yaştan okurlar için yılda yaklaşık 30 civarında yeni kitap yayınlıyor. Genellikle ayda ortalama üç yeni kitaplı bir yayın programı olduğunu belirten Can Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısı Mehmet Erkurt, “Bu sayılar yayınevinden yayınevine değişir. Yüksek sayılarda yeni kitap yayımlayanlar da var, butik olup her yıl yayımladığı birkaç kitapla müthiş işlere imza atanlar da. Çocuk kitaplarına ilgi hızla artıyor. Bugün tek seferde 50 bin ila 100 bin arası değişen tekrar baskı rakamlarını yalnızca klasik eserlerde değil, çağdaş eserlerde de görebiliyoruz” diyor. Çocukları, Türk ve dünya edebiyatından nitelikli eserlerle buluşturup, edebiyata olan ilgilerini artırmayı hedeflediklerini söyleyen Erkurt, “Çocuğun sahip olduğu zengin hayal gücüne çok az yetişkin sahip. Soru sorma yetisi ve cesareti de öyle. Yayınevleri ve editörler de, bu soruları, tahayyülü ve merakı canlı tutacak, karamsar ve depresif duygularla okuru çıkmazlara itmeyecek, çocuğun eleştirel aklına eşlik edecek metinleri bulmak ya da yazarların bu metinleri oluşturmasına yardımcı olmakla yükümlü” diyor.
Kitaplarında daha çok edebiyat, yani insanın ve hayatın öyküsü konularına ağırlık verdiklerini belirten Erkurt, “Edebiyat, tükenmez bir konu zenginliğine sahip. Anlatım çeşitliliğini, bakış açılarını, farklı ele alışları da hesaba kattınız mı, aynı konuyu pek çok farklı biçimde değerlendirmek mümkün. Bu zenginlik çocuk edebiyatında da olmalı” diyor. Kitap seçerken, başvuru dosyalarını okurken, sürekli bir konu zenginliği arayışında olduklarını sözlerine ekleyen Erkurt, çocuğun hayat deneyimine eşlik edecek, hatta onu bir adım öteye götürecek her konuyu, çocuğun sahip olduğu sorgulayıcı ve eleştirel aklı da göz önünde bulundurarak, nitelikli bir öykü ve anlatımla ele aldıklarını söylüyor.
“EBEVEYNLERİN BAKIŞ AÇISI DEĞİŞTİ”
ISBN verilerine göre, Türkiye’de yayımlanan çocuk ve gençlik kitaplarındaki başlık sayısının 8 bin 618’den 10 bin 43’e yükseldiğini belirten Sev Yayıncılık Şirket Müdürü Baha Sönmez, “Bilgiye erişimin gittikçe kolaylaştığı çağımızda, genç yazar, editör ve çocuk kitabı illüstratörlerinin dünya edebiyatındaki yeni akımları izlemesi artık çok daha kolay” diyor. Dünyanın en önemli çocuk kitabı etkinliği olan Bolonya Çocuk Kitabı Fuarı’na, son yıllarda sadece yayıncıların değil, çok fazla sayıda yazar ve illüstratörün de katıldığı bilgisini veren Sönmez, bunun nitelikli çocuk kitaplarının yazılması ve yayımlanmasına etkisinin büyük olduğunu söylüyor.
Türkiye’de çocukların hayal dünyasına dokunan deneyimli çocuk kitabı yazarlarının yanı sıra son yıllarda yeni yazarlar ve illüstratörlerin de edebiyata kazandırıldığını söyleyen Sönmez, “Böylece çocuk edebiyatındaki çeviri eserlerin baskınlığı azalıyor ve yeni yeteneklere şans veriliyor” diyor. Ebeveynlerin çocuk kitabına bakış açısının değiştiğini söyleyen Sönmez, anne babaların son yıllarda çocuklarına daha çok kitap aldığını, okumanın önemine inanan öğretmenlerin de katkısıyla okullarda zengin kütüphanelerin kurulduğu bilgisini paylaşıyor. Bütün bu değişikliklerin çocuk edebiyatının iyi yönde gelişmesine katkı sunduğunu söyleyen Sönmez, uzmanlık gerektiren konularda yazılan çocuk kitapları için danışmanlık aldıkları bilgisini de veriyor. Sönmez, “Örneğin, Çocuklarımızla Konuşalım adlı serimizde sır saklama, kaybolma, ölüm gibi konularda ebeveynlerin çocuklarla konuşması ve bir diyalog başlatması için kaleme alınmış kurgu dışı kitaplarımız var. Bu türdeki kitaplarla ilgili olarak pedagoglara danışıyoruz. Diğer kitaplarımızın seçiminde ise çocuk kitapları alanında deneyimli editörlerle çalışıyoruz” diyor.
“SEKTÖR İYİ BİR NOKTADA”
Yılda yaklaşık 180 kitap bastıklarını söyleyen Epsilon Yayınevi Genel Müdür Yardımcısı Fırat Yenici, satışlarının neredeyse yarısının çocuk kitaplarından oluştuğunu söylüyor. Özellikle okuyan çocuklara dönük basılan ‘middle grade’ kitaplarda, dünya yayıncılığı da düşünüldüğünde oldukça iyi bir yerde olduklarını belirten Yenici, Türkiye’nin bu alanda okulların da desteğiyle oldukça iyi bir noktada olduğunu iddia ediyor. Okuma oranının artmasında kitap okuma alışkanlığının genç yaşlarda elde edilmesinin etkisi olduğunu söyleyen Yenici, amaçlarını şöyle sıralıyor: “Birincisi çocuklara eğlendirerek okumayı sevdirmek; İkincisi, çocukların özgüvenlerini, düşünsel ve duygusal gelişimlerini ve kendilerini ifade etme becerilerini destekleyen yayınlar yapmak.” Pedagog ve eğitimcilerden danışmanlık hizmeti aldıklarını da sözlerine ekleyen Yenici, “Çocuk kitaplarında özel bir titizlik gerekse de, aşırı kontrollü ve hijyenik bir yaklaşımın doğru olmadığını düşünüyoruz” diyor.
“YERLİ YAZARLARLA İLERLİYORUZ”
Son yıllarda çocuk ve gençlik kitaplarında nitelikli çalışmalar ortaya konulduğunu söyleyen Timaş Çocuk, Genç Timaş ve Eğlenceli Bilgi Yayın Yönetmeni Savaş Özdemir, “Yurtdışında yayımlanmış, çizimleriyle, dili ve üslubuyla, konusuyla öne çıkan kitaplar neredeyse eş zamanlı olarak ülkemizde de yayımlanıyor. Bunun yanında yerli yazarlar da hem daha çok üretiyor hem de gün geçtikçe kendilerini geliştiriyorlar” diyor. Kitabını yayınlatmak için dosyalarını yayınevlerine gönderen yazar sayısında dikkate değer bir artış olduğunu söyleyen Özdemir, kendilerine ulaşan dosyaların niteliğinin de günden güne arttığı bilgisini veriyor ve “Üzerinde isme bakmadan bir kitabın yerli bir yazara mı yoksa yabancı bir yazara mı ait olduğunu anlamakta zorlanıyoruz artık” diyor.
3-15 yaş grubu arasındaki tüm çocuk ve gençlere hitap ettiklerini sözlerine ekleyen Özdemir, “Özellikle okul önces i kitaplarda pedagog desteğini önemsiyoruz. Kitaplar dosya olarak kabul edildikten sonra editör çalışmasıyla şekilleniyor. Resimleme aşamasının başlamasıyla birlikte editör, pedagog, yazar, çizer, grafiker arasında mekik dokuyarak kitaplara son hali veriliyor” diyor. Mümkün olduğunca yerli yazarlarla ilerleyemeye çalıştıklarını belirten Özdemir, “Levent, Şirin, Hamit, Cem, Can Avar, Ulak gibi milyonlarca çocuğa ulaşan karakterlerimiz bu şekilde ortaya çıktı ve çocuklarımız tarafından sevildi. Kendi hayatından kesitler bulduğunda çocuklar kitaplarla daha kolay bağ kurabiliyor. Bu anlamda millileşmeden bahsedebiliriz” diyor.
“SEKTÖRÜN GELECEĞİ PARLAK”
32 yıllık bir yayınevi olan Erdem Yayınları yılda ortalama 120-140 kitap yayımlıyor. Dünya yayıncılık sektöründe Türkiye’nin yeni yayınlanan kitap başlığında 10’uncu sırada olduğunu belirten Erdem Yayın Grubu Genel Yayın Yönetmeni Dr. Melike Günyüz, kendilerinin de son 10 yılda yeni üretilen kitap bağlamında yüzde 300 büyüdüklerini söylüyor. Sektör rakamlarını veren Günyüz “2008’de toplam 32 bin 339 yeni eserin yüzde 8 bin 75’i yani 2 bin 829 adedi çocuk kitabı iken, 2017’de yayımlanan 60 bin 335 âdet yeni eserin yüzde 16 bin 65’i yani 10 bin 43 adedi çocuk kitabı” diyor.
Kendilerinin 1600;ün üzerinde yayımlanmış çocuk kitabının olduğu bilgisini veren Günyüz, “Farklı birçok konuya temas eden kitaplar yayınlıyoruz. Ölümden çocuğun kendini tacizden korumasına, boşanmadan akran şiddetine kadar zor konuların ele alındığı yayınlarımız var. Maceradan dedektifliğe, kişisel gelişimden şiire, efsanelerden fıkralara birçok türden çok farklı konularının ele alındığı, 3-15 yaş arasına hitap eden kitaplarımız mevcut” diyor. Konuları belirlerken eserlerin özel olarak bir değere odaklanmasının öncelikleri olmadığını söyleyen Gün yüz, “Bir çocuk edebiyatı metninin olmazsa olmazları vardır. Çocuğa umut aşılamalı, ana dilinin zenginliğini ve ifade imkanlarım sezdirmeli, kitabın karakteri çocuğun özdeşim kurabileceği pozitif özelliklere sahip olmalıdır. Bu özellikleri barındıran bir metin ister istemez içinde farklı onlarca değeri barındırabilir” diyor.
“ÖĞRETİCİ, BİLGİLENDİRİCİ, EĞLENDİRİCİ”
Düşyeri, sanattan bilime, teknolojiden mühendislik dalma kadar ürettiği tüm içeriklerin hedef yaş grubuna göre belirlendiği ve ona göre çalışmaların başlatıldığı bir platform. Bu içerikleri üretirken başta pedagoglar olmak üzere psikolog, çocuk gelişim uzmanları ve eğitim bilimcilerle sürekli işbirliği içinde olduklarını belirten Düşyeri Kurucusu ve Düş İşleri Başkanı Ayşe Şule Bilgiç, “Anne hassasiyeti ile hazırlanmış içeriklerin çocukların yaşamında önemli rolleri olduğunu düşünerek, çocukların anlayabileceği bir şekilde içeriklerimizi tasarlıyoruz” diyor.
Bu noktada, sürekli iletişim içinde oldukları uzmanlardan destek aldıklarını da söyleyen Bilgiç, “Hazırladığımız Pepee kitaplarımızda konuları belirlerken içeriğimizin öğretici, bilgilendirici ve eğlenceli olmasına özen gösteriyoruz. Arkadaşlık, eşitlik, adalet, yardımlaşma gibi değerler bizler için önemli. Çocuklarımıza bu kitaplarla Pepee’nin ağzından bu kavramların önemini öğretiyoruz” diyor.
Bilgiç’e çizgi filmler ve öykülerdeki çocuk karakterlerinin yerelleşme içinde olup olmadığını sorduğumuzda, Ayşegül ve Cin Ali gibi yayınların uzun yıllar ilgiyle takip edildiğini ama daha sonra yabancı çizgi film karakterlerinin hayatımıza girdiğini ve uzun yıllar etkilerini sürdürdüğünü söylüyor.
Bilgiç, “Zaman geçtikçe okunan kitaplarda kültürümüzün aranır hale geldi. Değerlerimizin anlatıldığı, sokak oyunlarımızdan bahsedilen Türk yapımı çizgi filmler ve öykülerle eskiye dönüşün arttığını ve ilerleyen dönemlerde millileşmenin daha da önemli hale geleceğini düşünüyorum” diyor.
Dr. Melike GUNYUZ / Erdem Yayın Grubu Genel Yayın Yönetmeni, İbn Haldun Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Pazar artık bütün dünya”
Ülkemizdeki yayıncılar ve yazarlar şimdiye kadar sadece Türkiye’de yaşayan çocuk ve gençleri hedef kitlesi olarak görüyor ve sadece onlar için eser kaleme alıyorlardı; yayıncılar da satış ve pazarlama stratejilerini buna göre yapıyorlardı. Fakat artık Türk yayıncılar birçok uluslararası fuara katılarak kitapların çevirilerini yapıyor, katalog hazırlıyor ve kitapların telif haklarını yurtdışına satmak için büyük çaba harcıyorlar. Dolayısı ile yazarlarımızın önünde i okuru bütün dünya olan bir pencere açıldı. Üstelik yazarlarımız kaynağı bu toprakların mitolojisi, efsaneleri, halk hikayeleri, söylenceleri olan eserleri daha yeni yeni yazmaya başladı. Çocuk edebiyatımızın geleceğini çok parlak görüyorum ve yayıncılığımızın daha da büyüyeceğine inanıyorum.
Ayşe Şule BİLGİÇ / Düşyeri Kurucusu ve Düş İşleri Başkanı
“Pepe yurtdışına açılıyor”
Amazon Prime ile yaptığımız işbirliğiyle dünyaya açılma konusunda önemli bir adım attık. Bu kapsamda Pepee, tüm dünya çocuklarına dokunmak için İngilizce olarak yayınlanacak. Bu sayede çocuklar, akıllı telefon ve tabletlerdeki uygulamalar da dahil olmak üzere tüm dünyaya yayın yapan bir platformda Pepee’yi izleme imkanı bulacak. Almanya’dan Çin’e, Hindistan’dan Rusya’ya kadar dünyanın pek çok ülkesinde önemli anlaşmalar yapmaya devam edeceğiz.
Bu anlaşmalarla Düşyeri’nin eğlenceli ve eğitici içerikleri farklı dijital platformlarda çocuklarla buluşacak.
MERVE YILMAZ
